Vrajse në kampburgun e Rubikut

Uran Kalakulla përshkruan vështirësitë e kampburgut të Rubikut dhe ngjarjen më të rëndë në atë kamp, vrasjen e shokut të tyre, Hilmi Lame

Nga Uran Kalakulla

Ishte fillimi i janarit. Gryka e lumit Fan frynte si gjyryk nga veriu, duke sjellë aty thëllimin e maleve me borë e akull. Edhe anët e lumit sikur ishin kthyer në akull. Kurse toka ishte bërë shkëmb. I bije me kazmë me sa fuqi që kishe dhe nuk kapje dot asnjë plis, sado të vogël. Kazma kërcente përpjetë, sikur të kishte goditur në shkëmb. Nuk kishe asnjë mundësi t’i shmangeshe thëllimit që të priste si brisk. Duart e këmbët na bëheshin si kërcunj, sa gati nuk i ndjenim fare si pjesë të trupit tonë. Hunda na dukej se do të këputej po ta preknim me dorë. Sytë ishin me lot dhe avulli prej gojës kthehej menjëherë në akull, sidomos tek ata që mbanin mustaqe. Nuk kishe asnjë mundësi të ngrohje sadopak duart, qoftë edhe me hukatje, me frymën tënde. Zjarri ishte i ndaluar rreptësisht. Vetëm kapterët e punës kishin të drejtë të ndiznin aty-këtu, nëpër atë vend djerrë të mallkuar. Të përpiqeshe t’i afroheshe zjarrit, ishte njëlloj sikur të kërkoje të kaptoje rrethimin, veçse këtu nuk të shkrepnin mbi trup breshërinë e plumbave, por të ngopnin me shkelma e grushta dhe, si të lidhnin fort me pranga, të fiksonin pas ndonjë shtylle si Krishti ose muaj të tërë në birucat e nëndheshme me lagështirë e më të ftohta se bregu  i lumit, tamam frigoriferë të vërtetë. Dhe puna aty ishte, si thotë populli: “Shpirt, a dole?”. Të përpiqeshe për t’u ngrohur duke punuar fort, si i marrë, që t’i shpëtoje edhe ulërimës prej ujku a çakalli të kapterëve? Bah, me çfarë energjie, kur kishe ngrënë vetëm një lugë languriq, me një kothere bukë që në pesë të mëngjesit? Ja, kjo ishte gjendja jonë atje. E, për më tepër, veshja jonë ishte prej zheleve (shumica prej doku) dhe, në këmbë, në vend të çorapeve, kishim ca lecka prej bezeje dhe për këpucë opinga llastiku, nga ato të gomave të vjetra të makinave. Vetëm në kokat e qethura zero kishim të drejtë të mbanim nga një kasketë të bardhë, po prej bezeje si leckat e këmbëve, të qepur nga ne vetë, si një lloj uniforme dalluese.

Nuk kishim as dy ditë që kishim nisur atë punë të mallkuar prej skllavi, kur, një mëngjes, ende pa dalë dielli, krisën mitralozat dhe kallashnikovët. Mbi kokat tona vërshëllenin plumbat. Ne u shtrimë barkas në tokën e akullt, për të ruajtur sa të mundnim kokën. Ku të futeshe aty? Vendi ishte shesh. Veç të fshiheshe pas ndonjë grumbulli dheu. Ishim të hutuar, të frikësuar. Në ato çaste na shkoi mendja se komanda kishte marrë urdhër të na pushkatonte aty, bashkarisht, në një kasaphanë të përgjithshme, shfarosëse. Vallë, ç’të kishte ngjarë? Mos andej nga bregdeti kishin zbarkuar gjë anglo-amerikanët?! Pse nuk dëgjoheshin gjëmat e topave të tyre?! Pse nuk dëgjohej asnjë uturimë aeroplani?!

Në krye të sopit, oficeri i punës bërtiste si i marrë: “Barkas! Barkas”! Po ne ishim barkas pa thënë ai. Atëherë ç’dreqin kishte ndodhur?! Kur, ja: në krye të asaj skene të llahtarshme u shfaq si lugat silhueta e shëmtuar e komandantit, me atë fytyrën e tij prej kalmuku, duke bërtitur si i çmendur, mes gjithë oficerëve të vet, operativëve, komisarit e morisë së kapterëve. Batareja tashmë kishte reshtur dhe ai bërtiste. E, pas tij, nisën të bërtisnin edhe pasuesit e tij. Ata, siç morëm vesh, na ftonin  të mblidheshim të gjithë pranë bregut, ku kishin zënë vend mbi një gropë të madhe gëlqereje plot me ujë të ngrirë akull. Dhe ne u afruam.

A keni parë ndonjëherë fytyrën e shëmtuar të një tartari të tërbuar nga zemërimi, fjala vjen, në një betejë me shpata? Ja, e tillë ishte fytyra e komandantit tonë. Një fytyrë sa e nxirë, aq e edhe e skuqur nga tërbimi; më keq se ajo e tigrit. Nga ai tërbim jo vetëm ne që kishim të drejtë të trembeshim, por vumë re se ishin bërë meit edhe oficerët e kapterët, se Bajrami (Korvafa), kur tërbohej, i trajtonte edhe ata gati si ne. Ai nisi të na shajë:

-Ju q… nënat, armiqtë e mutit, armiqtë e poshtër! Do t’ju shkoj në plumb, more mutërit e mutërve! Reaksionarët e fëlliqur! Doni t’i shpëtoni shpatës së Enver Hoxhës ju, more doçërit e doçërve? T’i hani mutin partisë (ai thoshte “Pati” në vend të “Partisë”)! Këtu do t’i lini kockat. Qenërve të rrugës do t’ua japim kockat tuaja! Do t’ju bëjmë hi dhe pluhur, more kodoshët e kodoshërve!

E kështu me radhë duke nxjerrë shkumë nga goja.

Ç’ishte ky tërbim i papritur atë mëngjes të akullt janari?

Ç’kishte qenë gjithë ajo batare mbi kokat tona? Ç’të kishte ndodhur vallë? Shihnim njëri-tjetrin në sy, pa guxuar të hapnim gojën, se kishte shumë rrezik që të diktoheshim nga komandanti dhe atëherë na hante dreqi fare!

Megjithatë, fjalë pas fjale e vesh më vesh, u hap lajmi se kishte pasur një tentativë arratisjeje pak më parë. Njëri nga shokët tanë kishte kaluar rrethimin, te pjesa e çarë e murit prej tullash nga ana e lumit, me qëllim që të dilte nga kampi. Por nuk kishte arritur të largohej as pak metra, se një togë ushtarësh të rojës e kishin pritur tentuesin me breshëri kallashnikovësh dhe ia kishin bërë gjoksin shoshë, duke e lënë në vend të vdekur. Po kush ishte ai? Kush e njihte në atë masë prej katërqind a pesëqind të dënuarish?!

Më në fund, u mor vesh edhe emri i atij të mjeri. E quanin Hilmi Lame.

Hilmiun e kisha njohur. Ai më kishte rënë në sy sepse, edhe pas punës së rëndë që bënte nëpër kampet e punës së detyruar, kur kthehej së andejmi për një pjesën e vogël të banimit tonë, sapo hante drekën, fillonte një punë tjetër: lante teshat me hak për një paketë cigaresh, se aty ne nuk kishim lekë nëpër duar, madje as e njihnim fare pamjen e tyre, ngaqë edhe monedhat gjatë kohës që ishim në burg ishin ndërruar. Qarkullimi i tyre ndalohej rreptësisht brenda burgut a kampit. Siç duket, mendonin se me anë të tyre mund të korruptonim ndonjë nga rojat që të na hapte derën e burgut!

Hilmiu i shkretë ishte dënuar me burg për tentativë arratisjeje mbi dhjetë vjet. Ishte një djalë i shkurtër, disi i zeshkët në fytyrë, nga Pogradeci apo nga ndonjë fshat afër tij. I këputur kishte qenë jashtë burgu, i këptur edhe brenda tij. Megjithatë, asnjëherë nuk e pashë të trishtuar. Madje, nganjëherë e shihje edhe duke qeshur me shokët e tij të paktë. Gjithmonë kokulur dhe i heshtur. Nuk e kisha dëgjuar asnjëherë të ngrinte zërin mes nesh. Dhe tani ishte i shtrirë buzë lumit, i mbytur në gjak, me shpirtin te Zoti.

Të gjithë ishim prerë e rrinim kokulur. Një dhembje e madhe shpirtërore pasqyrohej qartë në fytyrat tona. Ishte vrarë njëri nga shokët tanë, një njeri i mirë, i thjeshtë, i varfër, i ndershëm, një rob i punës gjithë jetën e tij të mjerë.  E kishin vrarë ata që e hiqnin deri në shurdhim veten si përfaqësuesit dhe mbrojtësit e vendosur të të varfërve, të njerëzve të punës. E kishin vrarë anëtarët e të ashtuquajturës parti e punës. Hilmiun e gjorë, po të donin mund ta kapnin me dorë. Ai ishte i lodhur, i sfilitur nga robëtimi në punë për gjithë jetën e tij, jashtë e brenda burgut; në punën e  detyruar në objekt apo në kohën e pushimit (gjoja) pas pune. Sikur ta kishin ndjekur ushtarët (djem të rinj dhe të shëndetshëm), mund ta kishin kapur pa përdorur qentë e komandës, që mbaheshin aty afër, pranë komandës, kasten për të na ruajtur ne; në një ndërtesë të veçantë, me ushqim special, një mijë herë më të mirë se tonin, me një kapter që merrej kryesisht me mbajtjen e stërvitjen e tyre, i cili, për çudi, kishte marrë në fytyrë tamam pamjen e qenit të kufirit. Por e vranë.  Vranë një proletar të vërtetë! A thua se kur ta merrte vesh vrasjen e tij në këtë mënyrë “babai” i proletariatit shqiptar, shoku Enver, do të shqetësohej, do të derdhte lotë? Jo! Hilmi Lame kishte “tradhtuar” proletariatin dhe kishte dashur të shkonte në vendet kapitaliste, tek armiqtë më të egër të proletariatit botëror! Si e morëm vesh më vonë, kufomën e të shkretit, pas ca formalitetesh, e kishin tërhequr zvarrë, kishin hapur një gropë, diku anës së kampburgut dhe e kishin kallur brenda. Një varr tjetër u ishte shtuar qindra varreve të humbura në vendin e “socializmit real, në vendin e lumturisë, begatisë dhe lirisë së klasës punëtore shqiptare”!

Vazhdon në postimet e ardhshme

Marrë nga libri "21 vjet burg komunist", i autorit Uran Kalakulla, Botime Fjala, Tiranë 2008